Αγαπούσε το τραγούδι και τα casual -συνήθως μαύρα- ρούχα. Είχε κοντό μαλλί. Της άρεσε να χρησιμοποιεί eyeliner. Πάνω απ’ όλα σιχαινόταν το χιτζάμπ και ό,τι αυτό πρεσβεύει στο καταπιεστικό θεοκρατικό καθεστώς στη χώρα της, το Ιράν.
Η τελευταία φορά που η 16χρονη Νίκα Σακαραμί εθεάθη ζωντανή ήταν στις 20 Σεπτεμβρίου. Έφυγε από το σπίτι της στην Τεχεράνη το απόγευμα εκείνης της ημέρας για να συμμετάσχει στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, που πυροδότησε η ευρέως καταγγελόμενη ως βάναυση δολοφονία -επισήμως «θάνατος από πολυοργανική ανεπάρκεια»- της 22χρονης Ιρανής Κούρδισσας Μαχσά Αμινί, μετά τη σύλληψή της από την «αστυνομία ηθών».
Η μητέρα της Νίκα, η Ναρσίν, επικοινώνησε τηλεφωνικά με την κόρη της πολλές φορές εκείνη την ημέρα, παρακαλώντας την να γυρίσει σπίτι. Φοβόταν για την ήδη άγρια καταστολή των κινητοποιήσεων από τις αρχές.
Η τελευταία επικοινωνία της 16χρονης ήταν με μια φίλη της. Της είπε ότι έτρεχε να σωθεί από τις δυνάμεις ασφαλείας. Και μετά, σιωπή…
Από το βράδυ της 20ης Σεπτεμβρίου, οι λογαριασμοί της Νίκα Σακαραμί στο Telegram και στο Instagram διαγράφηκαν και το τηλέφωνό της απενεργοποιήθηκε.
Τα ίχνη της εξαφανίστηκαν. Σε απόγνωση, οι δικοί της την αναζητούσαν επί δέκα ημέρες σε νοσοκομεία, σε φυλακές και σε νεκροτομεία.
Πώς πέθανε η Νίκα;
Τρεις ημέρες πριν από τα 17α γενέθλιά της, η Νίκα τελικά εντοπίστηκε σε ένα νεκροτομείο που στεγάζεται στο κέντρο κράτησης του Καχριζάκ, που βρίσκεται στην επαρχία της Τεχεράνης και είναι γνωστό για βάναυσες μεθόδους.
Τους συγγνείς της ανήλικης, αναφέρει το BBC Persian, κάλεσε για αναγνώριση η ιρανική αστυνομία. Όπως όμως είπε η θεία του κοριτσιού, «δεν μας επέτρεψαν να δούμε το σώμα της, παρά μόνο το πρόσωπό της για λίγα δευτερόλεπτα». Ήταν ωστόσο παραπάνω από αρκετά για να διακρίνουν ένα διαλυμένο κρανίο.
Η νεκροψία, ανέφερε ένας δικαστικός αξιωματούχος της Τεχεράνης, έδειξε «πολλαπλά κατάγματα… στη λεκάνη, το κεφάλι, τα άνω και κάτω άκρα, που δείχνουν ότι το άτομο έπεσε από ύψος».
Κατά την επίσημη εκδοχή, η Νίκα μπήκε σε ένα κτίριο το βράδυ της εξαφάνισής της και βρέθηκε νεκρή στο πεζοδρόμιο την επομένη. Έδειξαν στους δικούς της φωτογραφία από το σημείο με το άψυχο κορμί της, χωρίς όμως να τους πείσουν.
Δεν έμοιαζε, ανέφεραν, με την εικόνα κάποιου που είχε πέσει από ύψος. Δίπλα στο πτώμα υπήρχαν ένα μπουκάλι νερό και το κινητό τηλέφωνο, σαν να ήταν επί τούτου εκεί βαλμένα.
Σύμφωνα με το ιρανικό πρακτορείο IRNA, οι αρχές άνοιξαν έρευνα για τις ακριβείς συνθήκες του θανάτου της έφηβης διαδηλώτριας. Όμως Ιρανοί αξιωματούχοι επιμένουν στο σενάριο της αυτοκτονίας ή μιας πιθανής δολοφονίας, για την οποία αναφέρουν τη σύλληψη οκτώ εργατών στην οικοδομή ως υπόπτων.
Κατά τα λοιπά και κατά πάγια τακτική, οι ιρανικές αρχές αρνούνται κατηγορηματικά οποιαδήποτε ανάμειξη στο θάνατο της Νίκα. Το δικαστικό σώμα του Ιράν απέρριψε κάθε σύνδεση της υπόθεσης με τις κινητοποιήσεις.
Τα όσα όμως ακολούθησαν την παράδοση της σορού στους συγγενείς «μαρτυρούν» ενοχή και προσπάθεια συγκάλυψης.
Κλέβοντας τους νεκρούς
Σχεδόν βέβαιη ότι η Νίκα είχε βρει φρικτό θάνατο στα χέρια των ιρανικών αρχών, η οικογένειά της οργάνωσε την κηδεία της στην πόλη Κοραμαμπάντ, τόπο καταγωγής του πατέρα της στο δυτικό Ιράν. Ως ημερομηνία επελέγη η 2α Οκτωβρίου, ημέρα που η Νίκα θα γιόρταζε τα 17α γενέθλιά της αν ζούσε.
Στο μεσοδιάστημα η θεία της, Ατάς Σακαραμί, έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι το κρανίο του κοριτσιού είχε διαλυθεί από πολλαπλά χτυπήματα με σκληρό αντικείμενο.
Ανέφερε επίσης ότι η οικογένεια είχε λάβει πληροφορίες από ανεπίσημες πηγές ότι η Νίκα είχε συλληφθεί και ανακριθεί από τους Φρουρούς της Ισλαμικής Επανάστασης για μια εβδομάδα, προτού μεταφερθεί στη φυλακή Εβίν, διαβόητη για βασανιστήρια κρατουμένων, ακόμη και για βιασμούς.
Για την ημέρα της κηδείας, κάλεσε όσους ενδιαφέρονταν να συμμετάσχουν στα «τελευταία γενέθλια» -όπως έγραψε- της Νίκα. Ανήμερα της ταφής, η Ατάς και ο αδελφός της, θείος της νεκρής, συνελήφθησαν. Η δε σορός πρακτικά εκλάπη από τις δυνάμεις ασφαλείας.
Η οικογένεια της Νίκα κατήγγειλε ότι οι ιρανικές αρχές την έθαψαν σε απομακρυσμένη τοποθεσία. Ακόμη κι έτσι ωστόσο δεν πέτυχαν αυτό που επεδίωκαν.
Το όνομα της Νίκα Σακαραμί -μιας «μάρτυρα» όπως την αποκάλεσε την ημέρα της κηδείας η μητέρα της, δηλώνοντας περήφανη για την κόρη της- ακούγεται πλέον στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις σε όλο το Ιράν. Όπως και η Μαχσά Αμινί, η νεκρή 16χρονη Ιρανή έχει γίνει πια σύμβολο της εξέγερσης.
Έξω από τα δόντια
Τρεις ημέρες μετά τη σύλληψή τους, ο θείος και η θεία της Νίκα εμφανίστηκαν στην ιρανική τηλεόραση υιοθετώντας το επίσημο αφήγημα για τον θάνατό της.
Η Ατάς διαβεβαίωσε ότι η ανιψιά της έπεσε από ένα ψηλό κτίριο και σκοτώθηκε. Ο θείος της μίλησε κατά των διαδηλώσεων, την ώρα που πίσω από την κάμερα ακούστηκε μια φωνή να του ψιθυρίζει: «Πες το, ρε λεχρίτη!».
Μιλώντας στο πρακτορείο Tansim -που διατηρεί στενούς δεσμούς με τους Φρουρούς της Επανάστασης- ανέφερε ως προσωπική του άποψη ότι «κέντρα που επιδιώκουν το χάος» στο Ιράν εντόπισαν «στον κυβερνοχώρο» την ανιψιά του, μέλος της φυλής των Λουρ, και τη χρησιμοποίησαν για να υποκινήσουν νέες, ακόμη και εθνοτικές ταραχές στη χώρα.
Όμως η μητέρα της Νίκα, Νασρίν Σακαραμί, αρνείται να σωπάσει και κατηγορεί τις αρχές ως υπεύθυνες για τον θάνατο της κόρης της. Τις προάλλες είχε το θάρρος να μιλήσει στο Radio Farda, περσικό τμήμα του ραδιοσταθμού Radio Free Europe/Radio Liberty που χρηματοδοτείται από τις ΗΠΑ.
Παρά τους ισχυρισμούς των αρχών ότι η Νίκα έπεσε από ύψος, είπε, αυτά που η ίδια είδε με τα μάτια της στο άψυχο κορμί της μικρής αποκάλυπταν μια εντελώς διαφορετική εικόνα.
Πέρα από την τομή της νεκροτομής, περιέγραψε, ο κορμός δεν έφερε κανένα τραύμα, Αντίθετα, το κεφάλι ήταν διαλυμένο. Είχαν σπάσει δόντια, τα ζυγωματικά και στο πίσω μέρος του κρανίου υπήρχε μια μεγάλη τρύπα.
Οι ιρανικές αρχές «λένε ψέματα» για τον θάνατο της Νίκα για να «απαλλαγούν από την ευθύνη», ανέφερε, παρουσιάζοντας μια νέα εκδοχή.
«Η κόρη μου», είπε επικαλούμενη εγκληματολογικό πόρισμα, «σκοτώθηκε στις διαδηλώσεις την ίδια μέρα που εξαφανίστηκε».
Αυτή τη Δευτέρα, απέρριψε ως ψευδές βίντεο που μετέδωσε η ιρανική τηλεόραση, υποστηρίζοντας ότι κατέγραφε την είσοδο της Νίκα στο κτίριο απ’ όπου οι αρχές υποστηρίζουν ότι έπεσε. Λόγω της στάσης της, αποκάλυψε, δέχεται τώρα πιέσεις και απειλές.
«Φέρτε πίσω το κορμί της»
Όχι τυχαία, την εκδοχή της αυτοκτονίας «πέφτοντας από μια ταράτσα» επικαλέστηκαν οι ιρανικές αρχές και για τον θάνατο άλλης μια ανήλικης διαδηλώτριας: της 16χρονης Σαρίνα Eσμαϊλζαντέχ, που συμμετείχε σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στην πόλη Καράτζ, στις 23 Σεπτεμβρίου.
Διέψευσαν μάλιστα καταγγελίες, μεταξύ αυτών και από τη Διεθνή Αμνηστία, ότι η Σαρίνα σκοτώθηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας, με χτυπήματα με γκλομπ στο κεφάλι.
Ο αιματηρός απολογισμός των αντικαθεστωτικών διαδηλώσεων είναι αποκαλυπτικός της στάσης της σκληροπυρηνικής ηγεσίας του Ιράν και των θεσμικών παρακλαδιών της να μεταχειριστούν όλα τα μέσα για να καταπνίξουν την εξέγερση για δημοκρατία και ελευθερία, προτού αυτή αποκτήσει και σαφείς εθνοτικές διαστάσεις (βλ. Κούρδους του Ιράν).
Όμως, παρά την άγρια καταστολή, οι διαδηλώσεις συνεχίζονται. Σε βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φοιτητές ακούγονται να φωνάζουν πια και το όνομα της Νίκα, ζητώντας για τη νεκρή έφηβη δικαίωση.
Σε σχολικές αίθουσες, μαθήτριες με στραμμένη την πλάτη στην κάμερα πετούν τις μαντίλες τους στον αέρα, κρατώντας με το άλλο χέρι τις φωτογραφίες της Μαχσά και της Νίκα: συμβόλων δύο διαφορετικών φάσεων αυτής της εξέγερσης.
«Αν δεν είμαστε ενωμένοι», φωνάζουν, «θα είναι το τέλος όλων μας».
«Δεν είναι πλέον διαμαρτυρία», είναι το σύνθημα που ακούγεται οια σε συγκεντρώσεις σε ιρανικά πανεπιστήμια. «Αυτή είναι η αρχή μιας επανάστασης»
Ποιος θα είναι ο επόμενος;
Για χρόνια, η κυβέρνηση του Ιράν «έχει καταπνίξει κάθε αντίθετη φωνή με αυθαίρετες κρατήσεις, ακόμη και με μαζικές εκτελέσεις», σχολιάζει το CNN.
«Αν λοιπόν το παρελθόν διδάσκει, είναι εύκολο να γράψει κανείς τη νεκρολογία αυτού του γύρου διαμαρτυριών» στο Ιράν, γράφει ο διπλωματικός συντάκτης της βρετανικής εφημερίδας Guardian, Πάτρικ Γουίντουρ.
Όμως «η ιρανική ηγεσία δείχνει ξαφνιασμένη και νευρική από τον τρόπο με τον οποίο αμφισβητείται η νομιμότητά της από αυτό το νέο φαινόμενο μιας άοπλης επανάστασης χωρίς ηγέτες», αναφέρει, «που προσελκύει ακόμη και μαθητές».
Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες ΜΜΕ και βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην εξέγερση συμμετέχουν τώρα και εργάτες στα διυλιστήρια στο Αμπαντάν και στην Ασαλουγέχ, στον Κόλπο.
Στις ζωτικής σημασίας υποδομές την καταβαραθρωμένη -λόγω των αμερικανικών κυρώσεων- οικονομία του Ιράν, ακούγονται τώρα συνθήματα όπως «Αυτή η χρονιά είναι η χρονιά του αίματος, Αλί Χαμενεΐ», «κάτω ο δικτάτορας».