Η διαμάχη των δημοτικιστών και καθαρευουσιάνων κράτησε κοντά έναν αιώνα, με προφανή επίπτωση στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης και στα αποτελέσματα από την επικράτηση της καθαρεύουσας στα ελληνικά σχολεία. Μέχρι το 1976 που απαξιώθηκε πλήρως η καθαρεύουσα, επειδή την χρησιμοποιούσαν οι Συνταγματάρχες, υπήρχε ανοικτό το πολιτικό ερώτημα ποια γλώσσα πρέπει να χρησιμοποιούμε στην Παιδεία στην Ελλάδα.
Πρώτα από όλα η καθαρεύουσα δεν χρησιμοποιούνταν στις καθημερινές λειτουργίες της ζωής των Ελλήνων και τα παιδιών της κατώτερης τάξης τα οποία προφανώς είχαν σοβαρό εμπόδιο στη μάθηση, από την καθαρεύουσα. Η Ελλάδα δεν ακολούθησε το δρόμο άλλων χωρών με ουσιαστική δημόσια εκπαίδευση για όλες και όλους, με βιβλία στην καθημιλουμένη και απλοποιήσεις που συμβάδιζαν με τις ίσες ευκαιρίες ζωής για όλο το λαό. Τα παιδιά των ανώτερων τάξεων στην Ελλάδα είχαν πρόσβαση στην καθαρεύουσα, είχαν πόρους να καλύψουν τα κενά μάθησής τους, επομένως η αντιπαράθεση δημοτικιστών και καθαρευουσιάνων είχε άμεση επίπτωση στην προσωπικότητα, στην ανάπτυξη ενεργών πολιτών και στην ιδεολογική συγκρότηση των νέων Ελλήνων. Η αναπαραγωγή του κοινωνικού στάτους κβο, ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την αντιπαράθεση της γλώσσας στην Παιδεία.
Η σύγχυση συνεχίστηκε για πολλά χρόνια εντείνοντας τα υπάρχοντα χάσματα στην Παιδεία και στην κοινωνία και γι’ αυτό χρησιμοποιήθηκε από τα Κόμματα ως ιδεολογικός στόχος η επικράτηση ή όχι της Δημοτικής ή της καθαρεύουσας. Ειδικά στα πρώτα χρόνια η εμπλοκή της Εκκλησίας υπέρ της καθαρεύουσας αύξησε την κόντρα και έδωσε περισσότερα όπλα στους αντιμαχόμενους θεωρώντας τους αντιπάλους ως Ανίερους, Ανθέλληνες και λοιπά. Η μεταρρύθμιση άργησε να γίνει λόγω της επικράτησης των άκρων με αποτέλεσμα να υπάρχουν και συγκρούσεις και επεισόδια και διχασμός του Ελληνικού κοινωνικού σώματος.
Η Παιδεία αντί να γίνει ένα μέσο πολιτικής συναίνεσης και σύνδεσης μεταξύ των κομματικών σχηματισμών και των δρώντων στην κοινωνία (Εκκλησία, Παλάτι, τάξεις κλπ) ήταν άλλο ένα κομμάτι στον Εθνικό διχασμό και στην σύγκρουση, που κράτησε μέχρι τη Δικτακτορία των Συνταγματαρχών. Η κάθετη αντιπαράθεση Ευρωπαϊστών Εκσυγχρονιστών και Συντηρητικών και θιασωτών της Αρχαίας Ελλάδας συστοιχιζόταν με το Κέντρο και την Αριστερά με την Δεξιά και Ακροδεξιά θέτοντας και την Παιδεία πεδίο μάχης κομματικών στόχων. Επόμενο ήταν να μην αναπτυχθεί με ηρεμία με σύνεση και επιστημονικότητα από τη συγγραφή βιβλίων και περιεχομένου του Αναλυτικού προγράμματος μέχρι και τι Δασκάλους θέλουμε και ποιοι είναι οι στόχοι της Εκπαίδευσης σε σχέση με το Κράτος, το Έθνος και την Εκκλησία.
Το σύστημα εκπαίδευσης επειδή δεν αγκάλιασε τους νέους από τις κατώτερες τάξεις φαίνεται και στα στοιχεία οτι ο αναλφαβιτισμός, ειδικά των κοριτσιών, η διαρροή ειδικά στο Δημοτικό και στο Ελληνικό σχολείο και η “ταξική” πλευρά της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι τα αποτελέσματα της καθαρεύουσας. Οι νέοι προτιμούσαν να αφήσουν το σχολείο και να ακολουθήσουν εύκολα και γρήγορα τις εργασίες του Πατέρα ή σε δουλειές που δεν είχαν προαπαιτούμενο την απλή μόρφωση ή κάποια πρώτη δεξιότητα μάθησης. Τα κορίτσια σε ένα έντονο πατριαρχικό περιβάλλον, με αυταρχικές συνθήκες και οικγενειακή ασφυξία, είχαν να αντιπαλέψουν και τις κλιεστές πόρτες της μάθησης, αφού κανένας , ειδικά στις κατώτερες τάξεις, δεν πίστευε στην ουσιαστική μόρφωση των γυναικών. Το χάσμα μεταξύ των τάξεων, ήταν και χάσμα μεταξύ των φύλων και φυσικά το χωρικό χάσμα πρωτεύουσας και περιφέρειας που η καθαρεύουσα ενίσχυε κανονικά και έβαζε συνεχώς εμπόδια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει μορφωμένο δυναμικό στην εργασία και την αγορά, να μην υπάρχει μορφωμένο και οργανωμένο κοινωνικό στοιχείο με επίπτωση στην Οικονομία και στην Κοινωνία συνολικά.
Α.Χ.