Το άρθρο της Θάλειας Δραγώνα “Στερεότυπα και Προκαταλήψεις”, ανήκει στην κατηγορία άρθρων Κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο της Εκπαίδευσης, της επιστημονικής σειράς άρθρων Κλειδιά και Αντικλείδια. Η αρθρογράφος καταπιάνεται με την ανάλυση των στεροτύπων, των προκαταλήψεων των κατασκευών στην Εκπαίδευση και πώς επηρεάζουν τις αποφάσεις μας, καθώς και η σκοπιμότητα δημιουργίας τους. Τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί στην αρχή είναι δύο (02), το πρώτο έχει να κάνει με το στερεότυπα των παιδιών από τα ορεινά και το δεύτερο πώς διαφέρουν τα αγόρια από τα κορίτσια σε επιδόσεις στα μαθηματικά και στα φιλολογικά μαθήματα. “Αυτή η στερότυπη άποψη” καταφεύγουν οι άνθρωποι για να προσπαθήσουν να εξηγήσουν τον “άλλο”, τον διαφορετικό. Και αυτό λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προσδοκία, η οποία διαμορφώνει τη συμπεριφορά μας είτε θετικά προς τον “άλλον” είτε αρνητικά, ανεξάρτητα από την πραγματικότητα. Δηλαδή η αξιολόγηση στην εκπαίδευση, η κατεύθυνση του επαγγελματικού προσανατολισμού, η συμπεριφορά των εκπαιδευτικών, των μαθητών των γονέων, προς άτομα που εμπλέκονται σε γεγονότα και καταστάσεις είναι μερικά από τα παραδείγματα αυτόματης αντίδρασης και αποφάσεων λόγω των προηγούμενων προκαταλήψεων και στεροτύπων που είχαμε, πριν το γεγονός. Η αντικειμενικότητα και η αλήθεια περιπλέκονται ακόμα περισσότερο, από τις κοινωνικές κατασκευές και τις σταθερές “εικόνες” που έχουμε δημιουργήσει ο καθένας μας ξεχωριστά και η κοινωνία μας στους ίδιους μας τους εαυτούς.
Η Θάλεια Δραγώνα προχωρά περισσότερο στο άρθρο της από το σχολικό περιβάλλον και αναλύει κοινωνικές συμπεριφορές και παγκόσμια γεγονότα, τροφοδοτούμενα από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις μας. Οι εθνοκαθάρσεις, οι Ρατσισμοί, οι αντιθέσεις, οι κοινωνικές συγκρούσεις, η κοινωνική απομόνωση και η μη κοινωνική κινητικότητα είναι μερικά θέματα που συσχετίζει στο άρθρο της, Και όλα αυτά εξηγούνται και στηρίζονται στην κοινωνική αναπαραγωγή και στο να παραμείνει σταθερό το υφιστάμενο καθεστώς εξουσίας και δύναμης στην κάθε κοινωνία που αναλύουμε.
Όμως η Θ. Δραγώνα βλέπει οτι με την εκπαίδευση μπορούν τα πράγματα να βελτιωθούν καλύτερα και να δημιουργηθούν οι συνθήκες ισονομίας και αυτονομίας, αν αναλύσουμε περισσότερο τους νέους και τις νέες στο εκπαιδευτικό σύστημα και δημιουργήσουμε ένα σύστημα ελεύθερο και ανεξάρτητο από παλιά στερεότυπα και προκαταλήψεις. Ο στόχος των νέων συστημάτων εκπαίδευσης για μεγαλύτερη κινητικότητα και ευκαιρίες ήδη έχει δείξει οτι μπορούν να αλλάξουν πράγματα σε κοινωνίες διχασμένες και συγκουσιακές. Η Θ. Δραγώνα εδώ αναφέρει το παράδειγμα των αρχών της δεκαετίας του 1980 στις Η.Π.Α. που μετά από ειδική έρευνα τα κοριτσάκια δεν διαχώριζαν και τόσο πολύ όσο παλιότερα το χρώμα στις κούκλες. Όμως οι εποχές αλλάζουν και η μάχη είναι δύσκολη και διαρκής ενάντια σε κάθε προκατάληψη και στερεότυπο που προσβάλει τις σύγχρονες κοινωνίες μας.
Η δυναμική των στερεοτύπων κα των προκαταλήψεων και της ανάλυσης που αποτυπώθηκε στο άρθρο της Θ. Δραγώνα, έχει κοινές πλευρές με την ανάλυση του Κορνήλιου Καστοριάδη σε εμβληματικό του έργο “Η Φαντασιακή θέσμιση της Κοινωνίας”, στον Καστοριάδη οι Κοινωνικές φαντασιακές κατασκευές ενώνονται με το φαντασιακό του κάθε ανθρώπου και δημιουργείται το μάγμα των σημασιών και των πρώτων ερμηνειών στην ψυχή του. (Σε ελεύθερη μετάφραση). Έτσι κάθε κοινωνικοιστορική κατασκευή εσωτερικοποιείται και ερείδεται στην πρώτη στοιβάδα του ψυχισμού των ανθρώπων που ζουν στην κοινωνία. Αυτοί με τη σειρά τους τροφοδοτούν το κοινωνικό φαντασιακό με τη δράση τους, δημιουργώντας προϋποθέσεις αλλαγής το προτάγματος σε κάθε κοινωνία. Μαζί με τον Καστοριάδη και άλλοι φιλόσοφοι, από τον Αριστοτέλη και μετά, είδαν οτι ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον επηρεάζεται από τους κοινωνικούς κανόνες και τους κοινωνικούς θεσμούς με προεξάρχοντες φυσικά τους θεσμούς αναπαραγωγής, όπως διατύπωσε και ο Gramsi στις δικές του αναλύσεις τον 20ο αιώνα. Ο κοινωνικός θεσμός της Παιδείας και της Εκπαίδευσης είναι γι΄αυτό πολύ σημαντικός για την κοινωνική αναπαραγωγή και κοινωνική αλλαγή που η Θ. Δραγώνα επιζητεί και πιστεύει οτι ο εκπαιδευτικός μπορεί να αντιμετωπίσει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που ευθύνονται για τις μεγάλες ανθρώπινες κατασκευές του 20ου αιώνα.
Α.Χ.